Men rạn là loại men đặc trưng của làng gốm Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội được sản xuất hoàn toàn bằng tay bởi thợ gốm giàu kinh nghiệm. Cho tới nay, sản phẩm vẫn luôn mang đến những ý nghĩa độc đáo. Ngoài việc sử dụng trong gia đình, chúng còn là món vật dụng bày trí sang trọng hợp với mọi phong cách thiết kế. Để tạo ra chất men tuyệt đẹp, men rạn sẽ trải qua quá trình gia công dài và cầu kỳ. Để hiểu hơn về kiểu men này, hãy cùng Gốm sứ Hào Thơ khám phá ngay sau nhé.
Men rạn là gì?
Men rạn là một trong những loại men gốm sứ hiện nay. Được xuất hiện muộn nhưng chắc chắn không thể phủ nhận sức hút lớn của nó bởi những vẻ đẹp tuyệt tác, giá trị tâm linh, tinh thần của người Việt. Nó có vẻ đẹp độc đáo tạo thành bởi những điểm rạn nhỏ hình lục giác, tứ giác, mạng nhện… hoàn toàn không trùng lặp nhau.
Nó xuất hiện lần đầu vào thế kỷ 16 cho tới nay. Men rạn được hiểu là loại men được phủ lên đồ gốm sứ bởi những vết rạn đẹp mắt. Bản chất của việc tạo thành các điểm rạn, chúng co ngót không đồng đều giữa bề mặt men và cốt gốm sứ khi có sự chênh lệch về độ co giãn của xương gốm và men. Men rạn có các màu sắc chủ yếu là trắng xám hoặc ghi. Sau một thời gian rất dài bị thất truyền thì trong những năm đổi mới thì được sự động viên, truyền dạy của các bậc tiền nhân, những lớp nghệ nhân sau đã làm ra và phục chế dòng men rạn độc đáo này.
Phần rạn sẽ tách nhau ra bằng cách đánh rạn bằng mực tàu hoặc bằng thuốc tím. Với gốm sứ đánh rạn bằng mực tàu sẽ có màu đen. Còn nếu gốm sứ được đánh bằng thuốc tím thì bề mặt có màu tím. Men rạn có nhưng vét nứt tự nhiên nhưng không bao giờ thấy được các vết đồng đều nhau. Tùy từng sản phẩm, yêu cầu khác nhau mà người nghệ nhân chọn cách đánh rạn bằng cách nào cho phù hợp nhất. Hiện nay, men rạn có ở nhiều nơi nhưng không phải ai cũng biết mua ở nơi đâu sản phẩm gốm sứ chính gốc từ Bát Tràng.
Đặc điểm men rạn Bát Tràng?
Men rạn được sinh ra một cách tự nhiên, có tráng lớp men rất đẹp bên ngoài. Tuy nhiên, men rạn còn có những đặc điểm độc đáo ở cốt gốm và lớp men này.
Vẻ đẹp cổ điển, trang nhã, cực kỳ tinh xảo thu hút
Đồ gốm sứ Bát Tràng độc đáo ở chỗ là như được tạo hóa kỳ diệu vẽ ra. Người ta sẽ khó tưởng tượng được bởi tựa như những vết nứt đã tồn tại hằng nghìn năm in hằn dấu vết thời gian. Vượt qua thời gian rất lâu và những sự kiện để lại. Trên thân lọ còn có những hình vẽ rất tinh tế như chim muông, rồng, phượng, hạc, núi non, hoa lá, cây cối… sang trọng. Họa tiết hoa sen thường xuất hiện trong các sản phẩm gốm sứ Bát Trang với ý nghĩa tốt đẹp của loài hoa này. Thiết kế sang trọng, màu sắc trang nhã, tinh xảo, giữ được nét cổ điển chính là điểm cộng lớn mà mọi người lựa chọn.
Màu sắc cổ kính, mộc mạc nhưng sang trọng
Màu men rạn tự nhiên sẽ vàng ngả nâu, xám tro nhẹ gọi cảm giác cổ kính và gần gũi. Phần rạn tách nhau bằng đánh rạn bằng củ nâu theo cách truyền thống. Còn hiện nay thì thợ thường dùng mực tàu hoặc thuốc tím. Công đoạn này thực hiện sau khi nung xong để nguội để men có vân rõ hơn, nổi bật hơn, đẹp mắt hơn. Màu men được phủ lên nền đắp nổi và hoàn toàn thủ công. Màu sắc đậm nhạt khác nhau nhưng đảm bảo men bóng, bền và không phai màu dù bạn có dùng rất lâu, hay bỏ vào lò vi sóng.
Cấu tạo gốm men dày dặn, bền chắc
Cấu tạo gốm men bao gồm phần xương từ đất sét xanh, bã lọc men. Tiếp theo đó là phần xương gốm được phủ một lớp men dày từ 0,2-0,4mm. Những người nghệ nhân đã vận dụng sự chênh lệch giữa xương gốm và bề mặt men để tạo ra độ rạn của lớp men qua nhiệt độ nung 1300 độ C. Nhờ đó mà chất lượng gốm sứ không hề bị rạn nứt, tuổi thọ rất cao, cũng như an toàn cho sức khỏe vì cốt gốm đã loại bỏ hết tất cả các tạp chất như chì.
Lớp men cao cấp phủ của xương gốm
Lớp men phủ xương gốm càng dày thì độ rạn sẽ càng chất lượng và đẹp. Phần men phủ này có độ bền cao, có tính thẩm mỹ. Để làm được điều đó, nghệ nhân phải cực kỳ khéo léo lựa chọn nguyên liệu, da gốm theo tỷ lệ hợp lý, sau đóp canh chỉnh độ vừa phải khi nung.
Sản phẩm hoàn toàn không có trùng lặp
Men rạn đem đến nét cổ điện và sự độc đáo. Những người nghệ nhân sẽ thiết kế các vết rạn, hình dáng đồ vật để sao cho đẹp mắt và tự nhiên nhất. Nó có những vết rạn hình tam giác, tứ giác hay ngũ giác… không đều nhau do nung ở nhiệt độ 1300 độ C. Các đặc điểm hoàn toàn không thể trùng lặp với bất kỳ sản phẩm men rạn cùng loại nào. Chính nhờ điều này mà mặt hàng này trở nên độc đáo nổi bật và khác hẳn với gốm thông thường.
Ý nghĩa phong thủy của gốm men rạn
Ngoài những đặc điểm trên, men rạn còn có một lý do rất đặc biệt khiến nhiều người yêu thích. Qua lớp men của đồ sứ rạn ta có thể cảm nhận sâu hơn, trọn vẹn hơn cái đích thực của mỗi ánh men được tạo nên bởi những giọt mồ hôi. Từ mặn mòi nước mắt của những người thợ làm gốm là những người nghệ sĩ tài hoa.
Bên cạnh đó, chất men rạn Bát Tràng được hội tụ cũng như cân bằng đủ các yếu tố ngũ hành. Từ đó, không gian bàn thờ càng tăng thêm ý nghĩa tốt đẹp hơn. Cụ thể những yếu tố ngũ hành này được thể hiện như sau:
- Hành kim: Là chất tạo nên lò nung gốm
- Hành mộc: Là phần tro trấu bên trong men
- Hành thủy: Phần nước nhào nặn đất
- Hành hỏa: Lửa để nung gốm
- Hành thổ: Chất men từ đất
Phân loại men rạn Bát Tràng
Phân loại đồ gốm sứ men rạn theo hai tiêu chí như sau: Gốm sứ trơn và đắp nổi.
Men rạn trơn
Men rạn trơn là mặt trước gốm sứ đắp nổi, lớp nằm giữa lớp cốt gốm và lớp men rạn. Hiểu đơn giản là người thợ làm ra cốt gốm sứ sau đó vẽ lên cốt gốm sứ đó rồi mới làm men cho vào lò.
Men rạn nổi
Sản phẩm gốm men rạn nổi sẽ có phần cầu kỳ hơn so với gốm sứ trơn. Bởi các họa tiết sẽ được đắp nổi rất tỉ mỉ. Gốm sứ họa tiết nổi có cách làm tương tự với họa tiết trơn nhưng thợ gốm sẽ thêm thao tác đắp nặn trang trí. Cuối cùng mới đến vẽ lên phần đắp nặn. Cho dù là men trơn hay rạn nổi thì mọi người đều thích bề mặt láng men mịn màng, bóng mượt. Nếu có các điểm rạn mạng nhện hay xoắn ốc thì khách hàng càng bị thu hút hơn.
Giá của men rạn
Giá của sản phẩm men rạn thường sẽ cao hơn so với sản phẩm gốm sứ làm bằng khuôn có sẵn. Vì để chế tạo được những sản phẩm này thì chúng phải được làm từ những người thợ rất lành nghề, có kinh nghiệm, tốn khá nhiều thời gian chế tác cũng như yêu cầu về kỹ thuật khá cao đảm bảo chất lượng, vẻ đẹp.
Những ứng dụng của men rạn trong cuộc sống
Đồ thờ men rạn
Bộ đồ thờ cúng sẽ có những sản phẩm nổi bật như: lư hương đỉnh hạc, bát hương, mâm bồng, chân nến, ống hương, lọ hoa, chén nước… Để hoàn thành một bộ đồ thờ cúng men rạn bạn cần phải trải qua rất nhiều công đoạn cầu kỳ cũng như tâm huyết với nghề.
Bát hương men rạn, chén đĩa thờ cúng làm từ men rạn mang ý nghĩa tâm linh trong phong tục của người Việt
Mai bình tích lộc
Đây là vật phẩm dáng cao được chế tác theo thuyết hình khí của phong thủy. Nó có khả năng thu hút tài lộc, mang đến nhiều may mắn cho gia chủ. Mai bình tích lộc thường trưng bày ở những gia đình có điều kiện kinh tế, kinh doanh, công ty, doanh nghiệp hoặc dùng làm vật phẩm biếu tặng cao cấp.
Bình hút tài lộc
Bình hút tài lộc men rạn có miệng loe, cổ nhỏ, dáng bóng tròn, bụng là hình tròn lớn và có kích thước thấp hơn so với mai bình tích lộc vừa đề cập ở trên. Bình tài lộc giúp gia chủ tích khí, thu hút tài lộc, tăng may mắn. Sản phẩm thường được trưng bày trên bàn làm việc của giám đốc, phòng họp, tiếp khách, hộc tủ, phòng khách, quầy thu ngân…
Bình tài lộc giúp gia chủ tích khí, thu hút tài lộc, tăng may mắn
Lục bình sứ
Lục bình sứ men rạn có hai hình thái khác nhau là mẫu trơn và rạn nổi. Lục bình được đặt ở 2 bên tủ thờ, sập thờ… Lúc bình có chiều cao từ 1,55m-1,75m. Thậm chí là có thể lên tới 1,8m-2m.
Ấm đĩa chén cảnh men rạn dùng cho gia đình, trang trí
Đĩa cảnh có nhiều mục đích sử dụng khác nhau và tùy theo công dụng sẽ có nhiều kiểu đĩa cảnh khác nhau. Đĩa cảnh chỉ để trưng bày thường có họa tiết vẽ tay hoàn toàn, viền đĩa cũng được làm bởi phương pháp thủ công truyền thống 100%. Thường khách hàng thích lựa chọn loại men cổ để bày trí trong những gia đình, vừa có nét cổ điển vừa mang hơi thở hiện đại.
Ấm chén men rạn vừa dùng cho gia đình vừa có thể làm quà tặng
Từ những thông tin mà Gốm sứ Hào Thơ vừa cung cấp trên chắc hẳn bạn độc đã nắm được những kiến thức cơ bản về men rạn và những sản phẩm gốm men rạn của Bát Tràng. Gốm sứ Hào Thơ chúng tôi cung cấp các sản phẩm gốm sứ từ men rạn như đồ thờ cúng, lọ lục bình, mai bình, bình hút lộc, chén đĩa trang trí và sử dụng cho gia đình với đa dạng kiểu dáng, chế tác bởi những người nghệ nhân lâu năm. Bạn hãy liên hệ cho Gốm sứ Hào Thơ qua hotline sau 18001582 để được hỗ trợ nhanh chóng hoặc báo giá chi tiết khi trở thành đại lý.
